کوره‌های که از سال ۹۷ وجود آلاینده‌شان بر نقشه منطقه رفسنجان به بدیُمنی الصاق شده‌اند، اکنون قوز بالای قوز شده‌اند و تنفس هوای پاک و سالم که حق طبیعی هر انسانی است را از مردم این شهر سلب کرده‌اند این کارگاه‌ها در تمام مسیرهای غربی و شمالی منتهی به شهر رفسنجان پراکنده شده‌اند.
تا جایی که می‌دانیم قطب‌های زمین‌شناسی نچرخیده که رفسنجان در عرض‌های بالای جغرافیایی و جزو شهرهای شمالی کشور قرار گیرد، پس چه شده که جسم مردم شهر گنج اقتصاد ایران رنجور شده است و در میزان ابتلا به سرطان رکوردها را جابه‌جا کرده است؟ شهری که با وجود ۱۰۰ هزار هکتار زمین زیر کشت محصول استراتژیک و صادراتی پسته و برداشت سالیانه و به طور میانگین ۷۰ هزار تن انواع پسته و تأمین ۳۰ درصد صادرات محصول پسته کشور و تأمین بیش از ۵۰ درصد مس صادراتی، کشور را مدیون دستان پر تلاش مردمش کرده اما این روزها تن رنجور مردم این شهر این چنین به سختی نفس می‌کشد.
پیش از اینها استفاده غیراصولی و مصرف بی‌رویه سموم و کودهای شیمیایی مردم رفسنجان را در تنگنای هلاکت جسمی و سلامتی فرو برده بود و با وجود آب آشامیدنی آغشته به ارسنیک و هوای آلوده به دود کارخانه‌های ذوب و تغلیظ مس که از کارخانه مس سرچشمه به سمت رفسنجان وزیدن می‌گرفت و سوغاتی مرگ را به اندازه کافی برای این مردم نجیب فراهم می‌کرد موضوعی دیگر نیز مزید علت شده و انگار زمین و زمان دست به دست هم داده‌اند دست خود را بر گلوی مردم این شهر بفشارند.
وقتی با یک دَم عناصر جدول مندلیف را به ریه‌های خود می‌فرستید
کوره‌های که از سال ۱۳۹۷ وجود آلاینده‌شان بر نقشه منطقه به بدیُمنی الصاق شده‌اند، این صنایع مصداق واقعی توسعه بر مبنای سود و سرمایه محور هستند. باد که می‌وزد آلودگی بر سر مردم این شهر انبار می‌شود غنی و فقیر، بالا و پایین شهری همگی بر سر سفره نکبت این آلاینده‌ها میهمان این صنایع می‌شوند و عایدی شان تنها بیماری، سفره‌های ممتد، سوزش چشمان و… است.
کوره‌هایی که خود اکنون قوز بالای قوز شده‌اند و تنفس هوای پاک و سالم که حق طبیعی هر انسانی است را از مردم این شهر سلب کرده‌اند این کارگاه‌ها در تمام مسیرهای غربی و شمالی منتهی به شهر رفسنجان پراکنده شده‌اند و به خصوص در نواری معروف به نوار مرگ در ورودی این شهر از سمت جاده یزد–رفسنجان تا ۱۲ کیلومتری این جاده در طول نواری ۷ کیلومتری گسترده شده و با غفلت و چشم‌پوشی مسؤولان شهر از پول‌های هنگفتی که به جیب می‌زنند آب خنک فراوانی می‌خورند و عایدی حداقل ۸ روستای مجاور این کوره‌ها و ارتباط مستقیم حدود ۵۰۰۰ هزار ساکن این منطقه اعم از ساکنین روستاهای جنت‌آباد، هرمزآباد، حسن‌آباد، نوش‌آباد، دولت‌آباد، کوثرریز، همت‌آباد، شهرک نفت، ساکنین خوابگاهای دانشگاه ولیعصر و علامه جعفری و همچنین کارکنان شاغل در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ناحیه رفسنجان، شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران منطقه جنوب شرق، کارکنان شاغل در پایانه بار رفسنجان و صنایع مجاور و مناطق همجوار و در رتبه بعدی به صورت غیر مستقیم کل مردم شهر رفسنجان، تنها بدرود گفتن با حیات و رفت‌وآمد به مراکز پزشکی است.
به شکلی که اگر در این منطقه قدم بزنید به راحتی و دود و بخارات کوره‌های ذوب مس مات و ته پاتیل و سرباره قابل استنشاق است و با یک دم عناصر جدول مندلیف اعم از فلزات سنگین مانند؛ سرب، کادمیم، سرب، ارسنیک و دی اکسید گوگرد، اسید سولفوریک و… را به ریه‌های خود می‌فرستید و باز دم شما می‌شود یک قدم به مرگ نزدیک‌تر شدن تا حدی که دود و سم سرطان‌زای این کوره‌های ذوب با کسی شوخی ندارد و سرازیری قبر را جلوی چشمان افراد متصور می‌کند.
علاوه بر اینکه با وجود استقرار محل جغرافیایی صنایع مهمی چون شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران ناحیه رفسنجان و شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران و شهرکی که محل استقرار خانواده‌های کارکنان این شرکت است، کشتارگاه طیور، کارخانه تولید خوراک دام و طیور، کارگاه‌های تولیدی، پست ۶۳ کیلو ولت برق و… در قرابت با این کارگاه‌ها قرار دارند و بیش از مردم روستاهای مجاور به این کارگاه‌ها نزدیک و از نفحات ارزشمند این صنایع آلاینده بیش از همه بهره‌مند هستند.
خواسته ما جلوگیری از فعالیت این منابع آلوده‌کننده است
یکی از ساکنان این شهرک در این رابطه به ما گفت: «انتشار بخارات سمی ناشی از ضایعات مس در هوایی که تنفس می‌کنیم و صدای گوشخراش سوغاتی این کارگاه‌ها برای ما ساکنین شهرک است و علاوه بر اینکه موجبات بر هم زدن آسایش برای ما شده، مشکلات تنفسی، عصبی و پوستی برای ما و خانواده‌هایمان ایجاد کرده، اما با تأسف با وجود آنکه به دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط اعتراض و حتی شکایت کرده‌ایم اما در نهایت تلاش ما بی‌ثمر بوده است.
مگر نه اینکه در کشور قانون برخورداری هر انسانی از هوای پاک را داریم لذا خواسته ما جلوگیری از فعالیت این منابع آلوده‌کننده و مضر و توقف فعالیت شرکت‌های متخلف است و جلب و مجازات مدیران این صنایع آلاینده آلامی است بر سلامتی آسیب دیده ما.»
کارگاه‌ها به صورت قارچ‌گونه اطراف شهر رفسنجان در حال احداث هستند
با وجود پیگیری‌های مستمر معترضان از دستگاه‌های مسئول شهرستان رفسنجان اعم از سازمان حفاظت از محیط زیست، فرمانداری، دادستانی، دفتر امام جمعه، نماینده مردم رفسنجان، اداره اطلاعات، سازمان بارزسی استانداری و… جمع‌آوری این کوره‌ها رؤیای خوش بی‌تعبیر شده و تنها مسکن موقتی همچون نصب برخی فیلتر‌های ناکارآمد بر روی دهانه خروجی این کوره‌ها نتیجه همه اعتراضات و تنها مهر خاموشی بر اعتراضات و سرپوش گذاشتن برای حل این معضل است.
با یکی دیگر از مردم روستاهای مجاور که صحبت کردیم، معتقد بود: «این کارگاه‌ها به صورت قارچ‌گونه اطراف شهر رفسنجان به ویژه ورودی این شهر از سمت جاده یزد در حال احداث هستند در حالی که سلامت انسان‌ها برایشان پشیزی ارزش ندارد ضمن اینکه باغات پسته و زمین‌های کشاورزی مجاور خود را نیز از برکات شوم بی‌نصیب نگذاشته‌اند به شکلی که کارشناسان با ادله قوی و آزمایشگاهی بیان کرده‌اند اراضی کشاورزی و اندام هوایی درختان مشجر در مجاورت این کوره‌ها به دلیل گرمای بالای این کوره‌ها و بخارات سمی متصاعد شده، دچار سوختگی و نکروز برگ و میوه و از بین رفتن سبزینه گیاهان این منطقه شده و این هدیه شوم این کوره‌ها برای محصولات کشاورزی این منطقه بوده است به شکلی که هر چه از کوره‌ها فاصله می‌گیریم علائم فوق کمتر می‌شود و نشان می‌دهد درخت دور از محل آلودگی فرصت تنفس پیدا کرده به شکلی که برهم خوردن تعادل زیستی این منطقه ارمغان ضایعات مس برای این منطقه است.
هر چند به مراجع ذی‌صلاح از جمله فرمانداری شهرستان، دادستانی، دفتر امام جمعه، سازمان حفاظت از محیط زیست، شهرداری، اداره اطلاعات و… شکایت برده‌ایم اما متاسفانه اقدام سازنده‌ای جهت رفع مشکل صورت نگرفته است.
و تنها کار کارستان مسؤولان این بود که به صورت موقت و نمادین دستور تعطیلی برخی از این کوره‌ها صادر شد اما با استفاده از ترفند چراغ خاموش دستور فعالیت مجدد این کوره‌ها صادر شد و علی ماند حوض گل آلودش و مردمی دست از پا درازتر و قس علیهذا.»
پیش از آنکه دیر شود فکری باید اندیشید/ اشتغالزایی محدود به چه قیمتی!
این سؤال به صورت جدی مطرح است مگر چه کسی یا کسانی ذی‌نفع هستند که با قوت تمام چشمان خود را بر این حجم از پایمال کردن حق تنفس هوای سالم مردم شهر رفسنجان بسته‌اند، کمی که وقت بگذاریم مضرات هولناک این سموم از بین مقالات و صفحات اینترنت قابل دسترسی است و این وسط انگشت حیرت به دهان گرفتن می‌ماند که این کارگاه‌ها اهداف انقلاب اسلامی که همان توسعه با محوریت انسان بود را نیز نشانه گرفته‌اند و توسعه با محوریت سود و سرمایه را جایگزین همه ارزش‌های بشری کرده‌اند. با این وضعیت مردم این شهر دیگر نه هوای پاکی برای نفس کشیدن و نه طبیعتی برای زیستن خواهند داشت. پیش از آنکه دیر شود فکری باید اندیشید.
چرا مسئولان سکوت اختیار کرده‌اند. نکند خدای ناکرده دست‌هایی پشت پرده است و یا شاید هم صاحبان این کوره‌ها لالایی برای مدیران شهر رفسنجان خوانده‌اند و آنان را سحر و در خواب عمیق فرو برده‌اند که صدای معترضان را نمی‌شوند.
اشتغالزایی محدودی که این کارگاه‌ها ایجاد کردند آخر به چه قیمتی، آلودگی شدید محیط زیست و بازی کردن با جان هزاران نفر از مجاورین این کارگاه‌ها!
و آخر اشتغالزایی به چه قیمتی که جان حدود ۵۰۰۰ نفر از مجاورین این کوره‌ها به صورت مستقیم و جان هزاران نفر از اهالی شهر رفسنجان را بصورت غیر مستقیم تهدید کند! و تنها رهاورد این کوره‌ها برای مردم تولید گازهای سمی نظیر ارسنیک و دی اکسید گوگرد طی فرآیند جداسازی مس از باطلههای معدن مس باشد.
آثار مخرب تنفس فلزات سمی بر سلامتی انسان دیگر خود نیاز به بیان ندارد و همانطور که پیش تر گفتیم سرطان‌زا بودن تنفس این بخارات و گازهای متصاعد شونده از این کوره‌ها باران عذاب این کوره‌ها بر سر مردم شهر بوده و علاوه بر ن آن اثرات آن بر محیط زیست منطقه نیز خود داستان مفصل دیگر دارد، بیابانی و غیرقابل کشت شدن اراضی کشاورزی و مرگ و میر احشام و حیوانات از دیگر تحفه‌های این کارگاه‌ها است.
و جالب آنکه فعالیت این کارگاه‌ها در شب شدت بیشتری یافته و تولید و رهاسازی گازهای سمی و سرطان‌زا علاوه بر ایجاد و تشدید مشکلات تنفسی، آلودگی شدید صوتی نیز به همراه دارد و مردم منطقه را از چشیدن مزه پر آرامش آسمان پرستاره کویر و هوای تمیز محروم کرده چون جرأت خارج شدن از منزل خود را ندارند یا مواجه با گوگرد پخش شده ناشی از این کوره‌ها می‌شوند و یا صدای گوشخراش این کوره‌ها آرامش شب را برای آنان زهر حلاهل می‌کند.
حال به نظر می‌آید برای رفع این معضل با توجه به آلوده بوده محیط مجاور شرکت مس؛ محلی جهت استقرار و تجمیع این کوره‌ها در مجاور مس سرچشمه در نظر گرفته شود و مسؤولان شهرستان رفسنجان اقدام عاجلی برای نجات سلامتی مردم مجاور این کوره‌ها انجام داده و علاوه بر نجات زمین، نام نیک از خود به جای بگذارند.
مدیرکل محیط زیست کرمان: از سلامت مردم هرگز مایه نمی‌گذاریم/به جد پیگیر موضوع هستیم
مرجان شاکری مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان اظهار داشت: قبلا جلوی فعالیت این کوروه‌ها را گرفته بودیم، بعد در فرمانداری یکسری جلساتی تسکیل و قرار شده که همان خوراک اولیه‌ای که در اختیار دارند را استفاده کنند و برای آنهایی که آلودگی دارند دیگر صنعت مس خوراک در اختیار اینها قرار ندهد.
وی با بیان اینکه اینها هیچ کدام ضوابط استقرار محیط زیست را رعایت نکردند و همین طور با جواز صنعت، معدن و تجارت استقرار پیدا کردند و در قالب همان معرفی‌نامه‌های شرکت از شرکت ملی مس به آنها خوراک اولیه داده می‌شده، تصریح کرد: بعد از آنکه مردم شاکی می‌شوند و محیط زیست اقدام می‌کند برای برخورد با اینها به فکر می‌افتند که رفع آلودگی بکنند.
شاکری با اشاره به اینکه یک‌عده از اینها که فیلتراسیون نصب می‌کنند بر اساس صورت جلسه‌هایی که برای تسهیل‌گری و رفع موانع تولید در فرمانداری شکل می‌گیرد واحدهایی که دارای فیلتراسیون مناسب داشتند مجوز می‌گیرند و شاکی نداشتند، گفت: برخی ضوابط را رعایت می‌کنند ولی همکاران محیط زیست می‌گویند خیلی معدود از اینها بدون رعایت اینکه اصلا مجوز گرفتن خوراک داشته باشند یا فیلتراسیون داشته باشند دارند اقدام می‌کنند که طبق صحبت‌ها دو بار مکاتبه شده و صنعت مس تا الان نگفته به چه شرکت‌هایی خوراک داده یا اینها خوراکشان را از کجا دارند تامین می‌کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان ادامه داد: قاعدتا این تعداد معدود خوراک اولیه خود را از مس تامین می‌کنند یا با یکی از افرادی که آنجا فعالیت می‌کنند شراکت دارند، افزود: این مسئله برای ما سوال بوده که پرونده‌ای در حوزه قضائی باز شده و مکاتباتی صورت گرفته و این موضوع در جلسه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شاکری با تأکید بر اینکه کارخانه اصلا بدون آلودگی امکان‌پذیر نیست هر کسی که بگوید من صنعت و کارخانه‌ای دارم که آلودگی ایجاد نمی‌کند صد درصد حرف اشتباهی می‌زند، تصریح کرد: استاندارد یعنی اینکه تا حد مجازی ایجاد آلودگی دارند و مسلما وقتی اثرات تجمیعی می‌شود و چند صنعت در یک محدوده و راستا بدون گرفتن مجوز محیط زیست شکل می‌گیرد قاعدتا هر کدام از اینها در حد استاندارد هم ایجاد آلودگی کنند وقتی تجمیعی شود از حد استاندارد بالا می‌زند.
وی با بیان اینکه ما در مجوزهای ارزیابی محیط زیست این موضوع را لحاظ می‌کنیم در جایی که چند صنعت مستقر است، خاطرنشان کرد: علی‌رغم موضع اقتصادی و اشتغالزایی موضوع خیلی هم جدی گرفته شده و حکم قضائی هم گرفتیم ولی در بین مسائل اجتماعی و اقتصادی همواره محیط زیست قربانی هست و این مختص این زمان و این محل خاص نیست و مسئله همیشگی بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان اظهار کرد: باید به شرایط منطقی‌تر نگاه کنیم ما از سلامت مردم هرگز مایه نمی‌گذاریم در همین واحدها هم ما در دست پیگیری داریم و همکاران به جد پیگیر موضوع هستند و سهل‌انگاری در کار نیست.
منبع؛ فارس