شهرستان رفسنجان با شرایط آب و هوایی که دارد ظرفیت تولید کشت زعفران را دارد و از این رو افراد زیادی در مناطقی همچون راویز، خنامان، اطراف سرچشمه و…اقدام به کشت این طلای سرخ کرده اند.
به گزارش روراستی، شهرستان رفسنجان با شرایط آب و هوایی که دارد ظرفیت تولید کشت زعفران را دارد و از این رو افراد زیادی در مناطقی همچون راویز، خنامان، اطراف سرچشمه و…اقدام به کشت این طلای سرخ کرده اند.
آب و هواى مناسب جهت کشت زعفران
زعفران گیاهى است گرمسیرى و در نقاطى که آب و هواى معتدل داشته و داراى تابستان هاى گرم و خشک و آفتابى و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبى رشد مى کند. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتى با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهاى سردسیرى ایران است، زراعت زعفران نتایج رضایت بخشى داده است.
پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیدارى و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و مى خشکد و پیاز به خواب مى رود پس زمین هاى گرم و خشک جاى مناسبى براى کشت زعفران است.
نوع خاک
زعفران در زمین هاى شور، رسى یا خیلى شنى رشد نمى کند بلکه بهترین نوع خاک براى رشد آن خاک شنى ـ رسى است که مقدار کمى آهک داشته باشد، PH خاک باید بین ۸ ـ ۷ بوده، خاک مزرعه حاصلخیز و شیرین بوده و از علف هاى هرز پاک باشد در ضمن این گیاه را باید در زمینى کاشت که از چند سال قبل در آن زعفران کشت نشده باشد.
از مرداد ماه تا مهر ماه مى توان به کشت زعفران اقدام نمود. پس از کاشت غده زعفران در زمین به مدت ۷ ـ ۴ و در بعضى مناطق تا ۱۰ سال باقى مانده و محصول مى دهد و از این نظر احتیاجى به کاشت مجدد در سال هاى بعد ندارد.
مقدار و نوع غده
غده ها باید درشت، سالم، بدون زخم، شاداب و عارى از هر نوع بیمارى بوده و سن آنها از ۷ سال تجاوز نموده و پوست هاى اضافى و کپه هر پیاز را جدا مى کنند. (کپه همان جاى ریشه زایى در ته پیاز است که چوب پنبه اى و خشک مى باشد) براى اینکه غده ها پس از کاشت مورد حمله آفات و امراض قرار نگیرند بهتر است قبل از کاشت با سموم جیوه اى از قبیل سرزان، ترى تیزان، گرانوزال و براى هر ۱۰۰ کیلو پیاز ۵۰۰ ـ ۳۰۰ گرم سم مصرف نمود. مقدار غده لازم براى کاشت در هر هکتار ۲ تن غده مى باشد. اگر در سال هفتم به بعد غده ها بیرون آورده نشوند گیاه ضعیف شده و غده ها پوک مى گردند و پس از یکى دو سال به کلى از بین مى روند. در سال هفتم مقدار غده اى که از زمین مى توان بیرون آورد ۵ برابر مقدار کشت شده در سال اول است.
آبیارى
پس از کاشت غده ها در زمین مزرعه را باید بلافاصله آبیارى کرد در صورتى که قبل از کاشت مزرعه آبیارى شده باشد مى توان آبیارى را چند روز پس از کاشت انجام داد. زعفران گیاهى است مقاوم به کم آبى و اولین آبیارى پاییزه باید حتما ۱۵ روز قبل از بیرون آمدن ساقه گل ها انجام گیرد. اگر آبیارى جلوتر از مهرماه و به کرات انجام شود ابتدا برگ ها ظاهر مى شوند و سپس گل ها پدیدار مى گردند و در این صورت چیدن گل ها به سختى انجام خواهد گرفت و چه بسا گل ها بین برگ ها باقى مانده و از بین خواهند رفت. پس از کاشت غده ها تا زمان برداشت محصول مزرعه را فقط یک بار باید آبیارى نمود چون زعفران گیاهى مخصوص مناطق خشک است بنابراین به آب زیاد احتیاج ندارد ولى اگر بعد از برداشت محصول در طول زمستان چند آب به مزرعه داده شود، به درشت شدن غده ها کمک مى کند.
برداشت زعفران
مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهى نخواهد داد و فقط تعدادى از غده هایى که درشت بوده و ذخیره غذایى کافى داشته اند گل داده و تولید محصول مى کند. معمولاً اواسط آبان ماه گل هاى بنفش رنگى در مزرعه ظاهر مى شود و به محض پیدایش اولین گل برداشت آغاز شده و تقریبا سه هفته ادامه دارد. موقعى که گل ها ظاهر مى شوند، مزرعه زعفران خوش منظره، معطر و به رنگ ارغوانى یا بنفش خوش رنگى در مى آید و یکى از زیباترین چشم اندازهاى طبیعت را زمانى مى توان دید که مزرعه زعفران به گل نشسته است زیرا در آغاز سرما و خزان کلیه گیاهان که هیچ گلى در صحرا نیست گل مى دهند.
براى چیدن گل ها پیش از آنکه خورشید صبحگاهى اشعه نارنجى خود را بر مزرعه پوشیده از گل بتاباند، برداشت شروع و تا ساعت ۹ صبح ادامه مى یابد. عملیات گل چینى حدودا ۲۵ ـ ۱۵ روز به طور مى انجامد.
دسته بندى
پس از آنکه گل را چیدند، آنها را در سایه روى هم مى ریزند و تارهاى قرمز (مادگى) را از گل ها مى کشندو آنها را بین انگشتان خود نگاه مى دارندو وقتى دسته کوچکى شد، با نخى باریک آن را مى بندند و سپس در سایه روى پارچه تمیزى پهن مى کنند تا خشک شود. تارها پس از خشک شدن به رنگ زرشکى در مى آیند که بسیار چشم نواز است. این طرّه هاى قشنگ و خوشبو گیاه زعفران، برخلاف سایر گیاهان، تابستان خواب و زمستان بیدار است. از اوایل اردیبهشت برگ های زعفران زرد و شکننده می شود. کشاورزان این برگ ها را درو می کنند تا برای علوفه گوسفندان در زمستان نگهداری کنند. در طول تابستان، زمین های زعفران آب نمی خورد و بر اثر شدت گرما کاملاٌ خشک می شود .
عملیات به زراعی زعفران
با توجه به اینکه اصلاح نبات زعفران از طریق به نژادی امکان پذیر نیست لذا برای بازدهی بیشتر محصول و ارتقاء کمی و کیفی آن باید به عوامل زیر متوصل شد:
۱ – زمین انتخاب شده برای کاشت زعفران باید حاصلخیز بوده و غنی از مواد غذایی و آلی باشد.
۲ – پیازهای درشت و سالم عاری از هر گونه بیماری و آلودگی برای کشت مزرعه انتخاب شود.
۳ – ردیف کاری به جای کپه کاری نتیجه بهتری می دهد و عملیات ماشینی را در داخل مزرعه سهل و آسان می‌کند.
۴ – از پیازهای خشکه کن و محافظت شده در شرایط خشک و خنک و تهویه شده استفاده شود.
۵- در هنگام استراحت زعفران از ابیاری خودداری شود.
۶ – در عمق کاشت پیازها دقت شود که در مناطق سردسیر ۲۰ – ۱۵ سانتیمتر و در مناطق معتدل ۱۵ – ۱۰ سانتیمتر کمتر نباشد.
۷ – حتی الامکان در موقع خواب تابستانه با علف های هرز مبارزه شود.
۸ – چون هرساله پیازها به سطح خاک نزدیک می شوند افزودن لایه ای معادل ۲ – ۳ سانت متر از کود و خاک و خاکستر سبب حفاظت بیشتر پیازها از تنش های محیطی شده و در عین حال مواد مغذی بیشتری به گیاه می رسد.
۹ – بهنگام تهیه زمین از اضافه کردن کودهای حیوانی بهمراه کودهای شیمیایی لازم که قبلا به مقدار و زمان مصرف آن اشاره شده مایقه ای نشود.
۱۰ – پس از آبیاری سله شکنی زمین ضرورت کامل دارد تا گلها بآسانی بتوانند از خاک بیرون آیند منتهی باید دقت کرد که عمق سله شکنی طوری نباشد که به پیازهای زعفران آسیب برسد.
۱۱ – مبارزه با جوندگان بخصوص انواع موش از اهمیت زیادی برخوردار است هرگونه سهل انگاری در این خصوص باعث از بین رفتن محصول و استقرار موشها در زمین می گردد.
۱۲ – برداشت گل در ساعات اول روز (۴ – ۹ صبح) موقعی که گلها بصورت غنچه باشند باید انجام شود.
۱۳ – در خشک کردن گلها باید دقت شود تا رنگ و عطر دلپذیر زعفران محفوظ بماند.
۱۴ – بهترین روش خشک کردن زعفران روش توسینگ یا خشک کردن اسپانیایی است که بوسیله هیتر و الک نسوز انجام می شود.
۱۵ – بالاخره زعفران باید در ظروف در بسته فلزی، چوبی قلع دار یا شیشه ای در دار دور از نور و رطوبت و حرارت نگهداری شود.
حداکثر دمای این گیاه بین ۴۰ تا ۳۵ درجه سانتی گراد و در ارتفاع بین ۱۳۰۰ تا ۲۳۰۰ متر از سطح دریا عملکرد خوبی را نشان داده است.
نگهداری از زعفران:
زعفران را باید دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را درظروف شیشه ای یا فلزی دربسته نگهداری نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخیر شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید درصورت باز ماندن درب ظرف زعفران اثرات داروئی و کیفیت آن کاهش می یابد.
مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه:
مصرف سه گرم زعفران برای هر نفر در ماه بسیار سالم و سودمند می باشد و مصرف بیش از ۵ گرم آن برای هر نفر در ماه مضر می باشد. اما مصرف ۵ گرم زعفران در یک وعده غذائی می تواند منجر به مرگ انسان گردد.
نگهداری از زعفران:
زعفران را باید دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را درظروف شیشه ای یا فلزی دربسته نگهداری نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخیر شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید درصورت باز ماندن درب ظرف زعفران اثرات داروئی و کیفیت آن کاهش می یابد.
داشت زعفران:
داشت زعفران شامل کوددهی، آبیاری، سله شکنی، وجین و مبارزه با علف های هرز می باشد. زعفران به آب کمی نیاز دارد و بنابراین در مناطق خشک و نیمه خشک بسیار مطلوب است. آبیاری از اواسط مهر تا دهه اول آبانماه شروع می شود و برای اینکه برداشت با مشکل مواجه نشود آبیاری بین قطعات و با فواصل چند روز تقسیم می شود تا گلدهی مزرعه در اوج خود همزمان نشود. شخم پاییزه و بعد از آن شخم بهاره که انجام گردید, در مرداد ماه و یا شهریور که زمان مناسب کاشت است کود حیوانی به زمین داده و آنرا با خاک مخلوط می کنند. پس از صاف کردن, زمین کرت بندی می شود . در اینحالت زمین برای کاشت آماده است . پس از اولین آبیاری به محض اینکه زمین گاوروشد آنرا شخم سطحی می زنند تا خروج گل زعفران راحت تر صورت گیرد. پس از برداشت گل عمل وجین علفهای هرز وسله شکنی لازم است.وجین علفهای هرز بهاره نیز در فروردین صورت می گیرد
آبیاری
بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر تا دهه اول آبانماه آبیاری زعفران شروع می شود. اگر هوا گرمتر باشد دیرتر و هر گاه سرما زودرس باشد، در اوایل مهرماه مزرعه زعفران را آبیاری می کنند، باید دانست که آبیاری زودتر از موعد، موجب جلو افتادن رشد رویشی می شود و برعکس آبیاری دیروقت ممکن است موجب مواجه شدن گل ها با یخبندان گردد.
با توجه به این که گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه است، در مناطقی که سطح زیر کشت زیاد است و کمبود کارگر نیز وجود دارد، برای این که برداشت زعفران با اشکال مواجه نشود، آب اول را در بین قطعات و با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد. آب اول زعفران خیلی مهم است. آب دوم زودتر از ۴ تا ۵ هفته از آبیاری اول انجام نمی شود. چون آب بیشتر موجب جلو افتادن رشد رویشی شده و برداشت گل ها را مشکل می سازد، ضمنا عدم آبیاری زمین در این فاصله سبب نرم باقی ماندن سطح خاک می شود. پس آبیاری دوم بعد از تمام شدن برداشت گل ها صورت می گیرد.
آبیاری‌های بعدی به فاصله هر ۱۲ تا ۲۴ روز یکبار (بسته به مدار آبیاری و وضعیت جوی) به جز در موارد یخبندان و بارندگی کافی، (به ویژه در مواقعی که پیازها سطحی کاشته شوند) انجام می شود. بنابراین آبیاری دوم پس از گلدهی اول و آبیاری سوم پس از وجین و شیار کردن و پخش کود شیمیایی انجام می شود. باید در نظر داشت پس از وجین علف های هرز یک دوره آبیاری به تعویق افتد تا علف های هرز موقعیتی برای رشد مجدد نداشته باشند.
در مناطقی از جمله لرستان که بارندگی ها از مهر تا اردیبهشت ادامه دارد نیاز به آبیاری های بعدی نمی باشد و در صورتیکه در اوایل مهر ماه بارندگی نبود توصیه میشود در اوایل مهر ماه ویا اواخر شهریور یک مرحله آب کافی داده شود به طوری که آ ب تا عمق کشت پیازها نفوذ نماید. نتایج تحقیقات در استان نشان داده است که کشت زعفران به صورت دیم هم امکان پذیر می‌باشد.
سله شکنی
پس از آبیاری اول به مجرد گاورو شدن زمین عملیات سله شکنی انجام میشود، طوری که پیازها صدمه نبینند. اگر بعد از آبیاری و قبل از سله شکنی گل و برگ ها سر از خاک برآورند، دیگر امکان شخم زمین (به منظورسله شکنی ) نمی باشد، در این صورت برای سله شکستن به ماله اکتفا می کنند. در صورتیکه بافت خاک سنگین نباشد و یا کود دامی زیادی با خاک قبل از کشت مخلوط شده باشد نیازی به سله شکنی ندارد.
حصار
برای جلوگیری از ورود حیوانات از جمله جوجه تیغی و خرگوش به داخل مزرعه حصاری به ارتفاع ۱ متر کشیده شود بهتر است. بعد از خشک شدن گیاه در خردادماه تا اوایل مهر ماه از آنجاییکه پیازها در عمق قرار دارند در صورت ورود دامهای اهلی مشکلی برای پیازها پیش نمی آید.
مبارزه با علف های هرز
شیوه های زیادی برای مبارزه با علف های هرز وجود دارد، لیکن معمولا ترکیب دو یا چند روش اطمینان بخش تر است. با علف های هرز به روش مکانیکی ، زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی می توان مبارزه کرد ولی در مورد زعفران روش مکانیکی متداول تر است و طریقه شیمیایی به علت خواب تابستانی این گیاه نیزکاربرد دارد.
مبارزه با آفات و بیماریها
از آنجاییکه دوره رویش زعفران از مهر ماه تا اردیبهشت می باشد ،این دوره زمانی برای رشد بیماریها مساعد نمی‌باشد و به همین دلیل بیماری خاصی که منجر به صدمه زیاد به محصول شود مشاهده نشده است ، با این وجود توصیه میشود جهت جلوگیری از خسارات قارچها به پیازهای زعفران در زمان کاشت در سال اول از قارچ کش برای ضد عفونی پیازها استفاده شود.در استان لرستان دو آفت عمده به محصول خسارت وارد می نمایند ، این دو آفت که در مزارع مشاهده شده اند و خسارت وارد نموده اند خرگوش و جوجه تیغی می باشند.
این دو حیوان با خصوصیت بویایی قوی خود چاله پیازها را حتی در تابستان که هیچ محصولی روی زمین نمی باشد تشخیص می دهند و با کندن چاله ها و پیدا نمودن پیازها ،آنها را از خاک بیروی آورده و از آنها تغذیه می نمایند. برگها و گلها جهت تغذیه مورد استفاده آفت قرار نمی گیرند.با محصور نمودن مزرعه می توان با جلوگیری از ورود حیوانات از خسارت به پیازها جلوگیری نمود.
روابط عمومی جهاد کشاورزی شهرستان رفسنجان
انتهای پیام/