عوامل زمینه ساز توسعه در همه زمان ها و مکان ها یکسان نیستند.

به گزارش روراستی اگر کشورها را به دو دسته توسعه یافته و در حال توسعه تقسیم کنیم، کشورهای توسعه یافته اولیه با توجه به زمان خاص خود بسترهایی برای توسعه داشته اند از جمله: 1 – انباشت سرمایه، که از دو طریق بدست آمده بود: الف: از طریق مازاد تولید بخش کشاورزی ب: انتقال ثروت ملل ضعیف و مستعمرات خود، که هم موجب ثروتمند شدن آن ها می شد و هم ضعیف شدن کشورهای مستعمره 2 – تجارت برده، که موجب افزایش درآمد آن کشورها شد به طوری که طی قرون 16 و 17 بیش از 11 میلیون بوده از آفریقا خریداری و به اروپا انتقال داده شد و درآمد حاصل از تجارت برده حدود 500 میلیون پوند برآورده شده است 3 – رشد جمعیت، در آن زمان این رشد هم نیروی کار ارزان به شمار می رفت و هم مصرف کننده بودند و موجب تولید بیشتر می شد 4 – رشد تفکر علمی: بعد از انقلاب صنعتی رشد تفکر علمی و انقلاب فرهنگی، اجتماعی موجب تحول شگرفی در زمینه روش های تولید و در نهایت صنعتی شدن این جوامع شد 5 – تجارت خارجی، در آن زمان هم کشورهای جهان سوم بازار خوبی برای تولیدات کشورهای توسعه یافته بودند و هم این کشورها مواد اولیه صنایع کشورهای تولید کننده را بسیار ارزان تهیه می کردند.
اما امروزه: دیگر نمی توان صرفاً عوامل فوق را زمینه ساز توسعه به شمار آورد زیرا زمان و شرایط امروز با آن سال ها متفاوت می باشد مثلا امکان تسلط بر آن کشورها و غارت وجود ندارد و ثانیاً رقابت علمی امروزه بسیار نزدیک و فشرده است و … گرچه وجوه اشتراکی هم ممکن است وجود داشته باشد
اما در دنیای امروز: عوامل مختلفی زمینه ساز توسعه هستند که برخی از آن ها عوامل اجتماعی و برخی غیر اقتصادی هستند. عمده ترین عوامل اقتصادی زمینه ساز توسعه عبارتند از: جمعیت، منابع طبیعی، سرمایه، تکنولوژی و مدیریت
1 – جمعیت: گر چه در مورد نقش جمعیت در مورد توسعه نظرات متفاوت است و برخی افراد جمعیت را یک نقش منفی و بازدارنده در زمینه توسعه می دانند: البته بستگی به کیفیت جمعیت و نحوه برنامه ریزی برای چگونگی استفاده از جمعیت دارد که اگر برنامه ریزی صحیح نباشد قطعاً عامل بازدارنده و منفی خواهد بود.
2 –منابع طبیعی: بدون شک وجود منابع طبیعی غنی در هر کشور و منطقه ای یک امتیاز مثبت برای رشد و توسعه می باشد زیرا در دسترس بودن منابع ، هزینه های تولید را به مقدار زیادی کاهش می دهد و به عنوان مواد اولیه در تولید محصولات داخلی به کار گرفته می شوند البته لازم به ذکر است که وجود چنین منابعی به تنهایی رشد و توسعه اقتصادی را به همراه نخواهد داشت بلکه مهم نحوه استفاده از آن می باشد که باید با مدیریت صحیح در مسیر توسعه قرار گیرند
3 – سرمایه، منظور سرمایه گذاری در زمینه های مختلف زیر بنایی، تولیدی، اجتماعی، فرهنگی و … می باشد
4 – تکنولوژی، تکنولوژی مهم به کارگیری تکنیک های جدید در تولید می باشد که به دو صورت تاثیر گذار است اول اینکه با بکارگیری تکنولوژی می توان با ثابت نگه داشتن سایر عوامل، تولید بیشتری داشت و یا با به کارگیری آن و صرف هزینه های کمتر، تولیدی برابر با قبل را داشت
5 – مدیریت: عامل بسیار مهمی در توسعه می باشد که متاسفانه کشورهای در حال توسعه در این خصوص ضعف دارند، یکی از عمده ترین مشکلات در ابن زمینه به کارگیری مدیریت سلیقه ای به جای مدیریت علمی است
6 – عوامل نهادی، نظیر قوانین اقتصادی، سیاست های دولت، نظام ها ی حقوقی و …
این عوامل قسمت هایی از پازل توسعه هر جامعه را تشکیل می دهد آنچه مهم و قابل توجه می باشد این است که اگر در بعضی عوامل کمی و کاستی وجود داشته باشد با مدیریت علمی و صحیح می توان آن مشکلات را مرتفع ساخت.
یادداشت از حسین تقوی رشیدی زاده